Sâm Ngọc Linh (Panax vietnamensis) còn gọi là sâm Việt Nam, sâm Khu Năm (sâm K5), sâm trúc, củ ngải rọm con hay cây thuốc giấu, là loại sâm quý được tìm thấy tại miền Trung Trung Bộ Việt Nam, mọc tập trung ở các huyện miền núi Ngọc Linh thuộc huyện Đăk Tô và huyện Tu Mơ Rông tỉnh Kon Tum, huyện Nam Trà My tỉnh Quảng Nam.
Sâm Ngọc Linh cũng là loại nhân sâm thứ 20 được tìm thấy trên thế giới. Theo kết quả nghiên cứu từ năm 1978 của Bộ Y tế Việt Nam, phần thân rễ của cây sâm Ngọc Linh Việt Nam chứa 26 hợp chất saponin có cấu trúc hóa học đã biết và 24 saponin có cấu trúc mới không có trong các loại sâm khác, trong khi sâm Triều Tiên có khoảng 25 saponin.
Vậy saponin có tác dụng thế nào tới cơ thể con người? Saponin là thành phần hóa học chính của nhân sâm. Saponin trong nhân sâm sản xuất một hợp chất hoạt động gọi là ginsenosides có trọng lợi ích với hệ thống thần kinh trung ương, hệ thống nội tiết, hệ thống miễn dịch, trao đổi chất, và có hiệu lực khác nhau về chức năng điều hòa của cơ thể. Khi đi vào cơ thể, saponin sẽ giúp bạn làm sạch các mạch máu và các cơ quan khác nhau.
Sâm Ngọc Linh chứa chủ yếu các saponin triterpen, nhưng cũng là một trong những cây sâm có hàm lượng saponin khung pammaran cao nhất (khoảng 12-15%) và số lượng saponin nhiều nhất so với các loài khác của chi Panax. Ngoài ra trong sâm Ngọc Linh còn có 14 axít béo, 16 amino acid (trong đó có 8 amino acid không thay thế được) và 18 nguyên tố đa lượng, vi lượng.
Những kết quả nghiên cứu mới nhất bổ sung thêm danh sách saponin và amino acid dài hơn nữa, thân rễ và rễ củ sâm Ngọc Linh hiện nay (2007) đã phân lập được 52 saponin trong đó 26 sanopin thường thấy ở sâm Triều Tiên, sâm Mỹ, sâm Nhật. Trong lá và cọng đã phân lập được 19 saponin pammaran, trong đó có 8 saponin có cấu trúc mới. Đã xác định được trong sâm Ngọc Linh 17 amino acid, 20 chất khoáng vi lượng và hàm lượng tinh dầu là 0,1%.
Trước khi xác định chính xác các chất và hợp chất trong sâm Ngọc Linh thì loại sâm này đã được các dân tộc thiểu số Việt Nam, như người dân tộc Xê Đăng, dùng như một loại thuốc cầm máu, lành vết thương, làm thuốc bổ, trị sốt rét… Tới nay trong các bài nghiên cứu cho thấy, sâm Ngọc Linh có tác dụng chống stress và trầm cảm, kích thích hệ miễn dịch, chống oxy hóa, lão hóa, phòng chống ung thư, bảo vệ tế bào gan… Ngoài ra sâm có tương tác tốt với một số loại thuốc kháng sinh, thuốc trị bệnh tiểu đường.
Đó là sơ lược những tác dụng của Sâm Ngọc Linh – Panax vietnamensis, mà hiện nay Hợp tác xã Sâm Ngọc Linh Tê Xăng đang cho gây giống, trồng dựa vào ứng dụng nông nghiệp tái tạo, với kỳ vọng đem tới sản phẩm Sâm tốt nhất cho sức khỏe con người, đồng thời bảo vệ, bảo tồn rừng nguyên sinh.
